Spring naar inhoud

De Nachtwacht in de duinen (Castricum)

Onverhard pad (deels)

Beoordeel deze route

Wat weinigen weten, is dat de Nachtwacht in de Tweede Wereldoorlog een tijdje in de Castricumse duinen lag opgeslagen. Je passeert de ingang van de kunstbunker en kunt genieten van het mooie duingebied en bosreservaat Rodaam.

Tekst en foto's Joop Duijs

image

In Johanna's Hof lijkt nog wel niets veranderd

Het lijkt wel of er nooit iets is veranderd. Nog steeds veel donker hout, bedienend personeel in stemmig zwart, pannenkoeken in allerlei soorten en maten, twee kroketten op brood, boerenomelet... Maar het werkt, in Johanna’s Hof in Bakkum is het altijd druk. Niet alleen populair bij ouderen, maar ook bij jonge gezinnen die hier even lekker met de kinderen een frisse neus komen halen of even verderop in het Speelbos gaan spelen en ravotten.

We zijn op stap met Marcel, geboren en getogen Castricummer. “Ik kwam hier al als klein jongetje. Kreeg ik een glas chocomel met een rietje. En een pannenkoek natuurlijk. Later, toen ik een brommer had verdiend met bloembollen pellen, ging ik met mijn vrienden vooral naar het strand. Prachtige jeugd gehad.”

image

Uitzicht op Castricum vanaf de Brabantse Landbouw

Maar Marcel vertelt ook over wat nog maar weinig mensen weten. “Weet jij dat De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn in de laatste wereldoorlog bijna een jaar lang opgerold in de duinen van Castricum heeft gelegen?” Daar moeten we meer van weten! Daarom zoeken we een route op het Wandelnetwerk Noord-Holland die langs de plek komt waar ons wereldberoemde schilderij ooit bewaard is gebleven. Daar komen we via de Brabantse Landbouw, een voormalig 13 ha groot landbouwgebied waar ooit tarwe, rogge, gerst, haver en aardappelen werden verbouwd.

Langzamerhand worden deze oude akkers weer teruggegeven aan de natuur. Bij de gelijknamige voormalige boerderij werd al in 2015 3,5 ha bos met eik, esdoorn en dennen omgezaagd. PWN graaft nu de bovenste laag van de bodem af, zodat het gebied kan worden omgevormd tot natte duinvalleien met lage begroeiing en stuifvalleitjes. Dat allemaal in de hoop dat zandhagedissen en planten als parnassia en orchideeën en daardoor weer vlinders als de kleine parelmoervlinder terugkomen.

/Users/joopduijs1/Desktop/Castricum NH /Hof van Kijk Uit.JPG

Uitspanning Hof van Kijk Uit ligt vlakbij de Kunstkelder

Heerlijk wandelen hier over zachte wandelpaden, waar we vrijwel geen mens tegenkomen. Pas bij uit- spanning Hof van Kijk Uit, de oude duintuin van het voormalige jachthuis van jonkheer Frits Gevers, waar mensen met een beperking onder begeleiding de horeca verzorgen, wordt het weer drukker. De adellijke familie Gevers had enorm geïnvesteerd in de Russische spoorwegen, maar nadat de Russen in 1932 alle buitenlandse bezit hadden onteigend, waren de investeringen geen cent meer waard. Daarom moest de jonkheer het duinterrein en het jachthuis verkopen, maar wel onder de voorwaarde dat hij tot zijn dood in het jachthuis mocht blijven wonen. De op kasteel Marquette in Heemskerk opgegroeide jonker was gek op jagen en was o.a. bevriend met Sir Iain Colquhoun. Deze edelman was niet alleen lichtgewicht boks kampioen van het Britse leger maar vocht ook in de Eerste Wereldoorlog in de voorste loopgraven waar hij een tamme leeuw bij zich had.

/Users/joopduijs1/Desktop/IMG_2564.JPG

Heerlijk wandelen over zachte zandpaden

Omdat hij kerstmis vierde met de Duitsers, werd hij ter dood veroordeeld maar door de Britse koning weer gratie verleend. In 1984 overleed de excentrieke, nooit gehuwde jonkheer Frits op 93-jarige leeftijd.

Een paar honderd meter voorbij het voormalige jachthuis wijst Marcel me op de ingang van de Kunstkelder die in 1940 gereed kwam. Vanwege de alsmaar groeiendem oorlogsdreiging werden al in 1939 duizenden kunst-werken naar het noorden van Noord-Holland overgebracht.

/Users/joopduijs1/Desktop/Castricum NH /Ingang Kunstkelder.JPG

De ingang van de Kunstkelder waar De Nachtwacht bijna een jaar opgeslagen heeft gelegen

Zo ook De Nachtwacht, die samen met andere kunstschatten in Kasteel Radboud te Medemblik werd ondergebracht. Om zeker te zijn dat ons nationale kunstbezit niet zou worden vernietigd door bombardementen of ander oorlogsgeweld begon men in november ‘39 met de bouw van een bomvrije kunstkelder in het Geversduin bij Castricum. Een jaar later werden ook in Heemskerk en Zandvoort kunstkluizen gebouwd. De kelder bij Castricum, met een oppervlakte van 212 m³, kreeg een dak en wanden van anderhalf meter dik beton.

Als extra bescherming en camouflage werd bovenop de bunker een drie meter dikke laag zand aangebracht en om het juiste klimaat te krijgen werd een luchtbehandelingsinstallatie aangelegd. De Kunstkelder werd 10 april 1940 opgeleverd waarna er meteen al diverse kunstverzamelingen werden ondergebracht. 

/Users/joopduijs1/Desktop/Castricum NH /Koets.JPG

Voor hen die wat minder goed ter been zijn, rijdt er ook een koets getrokken door paarden door het duingebied

Met behulp van rails aan het plafond werden achterin de kelder, het hoofdgedeelte, een vijftigtal rekken geplaatst. Aan deze met een soort gaas bespannen rekken werden vervolgens de schilderijen opgehangen.

Kort nadat de Duitsers in 1940 ons land de oorlog hadden verklaard, werd besloten De Nachtwacht, samen met andere schilderijen van Rembrandt, Frans Hals, Rubens, Van Ruisdael, Jan Steen, Vermeer en vele andere kunstenaars, vanuit Medemblik naar de schuilplaats in Castricum te brengen.

Omdat de ingang van de kelder niet hoog genoeg was, werd De Nachtwacht van zijn spieraam gehaald en op het grasveld van jonkheer Gevers met de beschilderde kant naar buiten, op een cilinder gerold. De Nachtwacht heeft tot 21 maart 1941 in de Kunstkelder te Castricum gelegen. 

/Users/joopduijs1/Desktop/Castricum NH /Poeltje.JPG

Mooi poeltje waar Schotse Hooglanders hun dorst kunnen lessen

Toen moest de kelder ontruimd worden ivm de aanleg van de Atlantikwal. De Duitsers bouwden rond de kelder een bunkercomplex, terwijl een halve kilometer verderop een geheime radarinstallatie stond, terwijl aan de noordzijde een V1-lanceerinstallatie werd gebouwd. De cilinder werd eerst vervoerd naar de pas gereedgekomen bomvrije kluizen van het Rijksmuseum in Heemskerk waarna het schilderij op 24 maart 1942, nog steeds op zijn cilinder, werd vervoerd naar de kluis in de Sint Pietersberg in Zuid- Limburg waar het tot de bevrijding, opgerold, heeft gelegen. De Kunstkelder werd de rest van de oorlogsperiode gebruikt als opslagruimte voor in beslag genomen fietsen – daar bleven dus de fietsen van uw (groot)ouders - en als manschappenverblijf. Op de muren van de kelder zijn nog altijd Duitse propaganda- leuzen te lezen.

/Users/joopduijs1/Desktop/Castricum NH /De Hoep.JPG

Informatiecentrum De Hoep

Als we weer op pad gaan, passeren we camping Geversduin en wandelen via het fraaie bosreservaat Roodaam, ooit aangeplant voor hakhout en waarvan sommige bomen meer dan 150 jaar oud zijn, terug naar de parkeerplaats van Johanna’s Hof. Tegenover het restaurant ligt De Hoep, fraai vormgegeven bezoekerscentrum waar je niet alleen alles te weten kunt komen over het zuiveren van water, maar waar je ook een duinkaart kunt kopen. Helaas broodnodig vanwege het ontbreken van subsidies om het beheer en behoud van de duinen te waarborgen.

8.27 km. Honden aangelijnd toegestaan. Duinkaart verplicht. Horeca: Johanna’s Hof en Hof van Kijk Uit.

Start bij parkeerplaats Johanna’s Hof. 1 – 10 – 11 – 93 – 1. De route is geheel met oranje driehoekjes uitgezet.

Bron Jonkheer Gevers en Kunstkelder: www.duinenenmensen.nl.

  • QR codeOm deze route in de app te zetten: scan vanuit de app de QR code of voer het routenummer 99742 in.
  • 8.27 km
  • Gesloten routeGesloten route
  • Binnenkort gesloten routeBinnenkort gesloten route
  • MeldingenMeldingen
  • KeuzepuntKeuzepunt
  • Startpunt met informatiebordStartpunt
  • EenrichtingstrajectEenrichtingstraject
Startpunt Johanna's Hof

Naar
Startpunt Johanna's Hof

Toon aanrijroute
Scroll onderstaande tabel horizontaal om meer te zien
Van Naar Trajectlengte Markering(en) Kenmerken Meldingen

Startpunt johanna's hof

1.58 km
0.29 km

    Startpunt berkenbos

    2.26 km

    Startpunt berkenbos

    2.26 km
    0.29 km

      Startpunt johanna's hof

      1.58 km